Zalecenia ICSH dla zmodyfikowanych i alternatywnych metod pomiaru szybkości sedymentacji erytrocytów
2020-09-10
• A. Kratz, M. Plebani, M. Peng,Y.K. Lee,R. McCafferty, S.J. Machin, oraz w imieniu Międzynarodowej Rady ds. Standaryzacji w Hematologii (ICSH) • Pierwsza publikacja: 12 Maj 2017 , DOI: 10.1111/ijlh.12693
• Cytowane przez (CrossRef): 1 artykuł
• Informacje o finansowaniu:
Badanie to zostało wsparte finansowo przez ICSH. ICSH jest organizacją typu non-profit sponsorowaną przez nieograniczone granty edukacyjne od jej członków korporacyjnych i stowarzyszonych, którzy są wymienieni w załączniku do danych.
Abstrakt
„Złotym standardem” do oznaczania szybkości sedymentacji erytrocytów (ESR) jest metoda Westergrena. Dostępne są także inne metody pomiaru ESR. Obejmują one skromne modyfikacje metody Westergrena i bardzo różne metodologie. ICSH utworzyło zatem grupę roboczą do zbadania tych nowych podejść i opracowania zaleceń dotyczących ich walidacji i weryfikacji.
Metody
Zespół sześciu ekspertów z hematologii laboratoryjnej przebadał recenzowaną literaturę i ankiety EQA z ponad 6000 laboratoriów na czterech kontynentach wykonujących testy ESR. Informacje te wykorzystano do stworzenia list producentów urządzeń ESR i ich metod.
Wyniki
Tylko 28% badanych laboratoriów stosowało niezmodyfikowaną metodę Westergrena, a 72% ośrodków stosowało zmodyfikowane lub alternatywne metody. Wyniki uzyskane przy użyciu nowych urządzeń mogą różnić się od wyników uzyskanych metodą Westergrena nawet o 142%. Różne metody niezwiązane z metodą Westergrena wykazywały różnice między sobą do 42%. Nowe metody były często znacznie szybsze, bezpieczniejsze i mniej pracochłonne. Zmniejszyły koszty i często używały standardowych probówek EDTA, eliminując potrzebę stosowania dedykowanej probówki ESR.
Wniosek
Na podstawie konsensusu grupy roboczej opracowano zalecenia dla producentów dotyczące zatwierdzania nowych metod ESR. Ponadto opracowano listę zaleceń dla laboratoriów, które przechodzą do zmodyfikowanych lub alternatywnych metod, z uwzględnieniem weryfikacji działania urządzenia i przekazywania wyników użytkownikom klinicznym.
1 Wstęp
1.1 Historia szybkości sedymentacji erytrocytów
W wielu laboratoriach szybkość hematologicznych sedymentacja erytrocytów (ESR) należy do najczęściej wykonywanych badań. Procedura została po raz pierwszy opisana w 1894 r. przez dr Edmunda Biernackiego, a następnie niezależnie przez dr Hirszfelda, Fåhraeusa i Westergrena. [1] Opiera się na zasadzie, w której sedymentacja krwinek czerwonych w osoczu zapewnia pomiar poziomu białek fazy ostrej, a zatem i stanu zapalnego. [2] Chociaż test nie jest specyficzny dla żadnej konkretnej choroby, pozostaje szeroko stosowany ze względu na swoją kliniczną przydatność w ustalaniu diagnozy wielu chorób, a także w monitorowaniu aktywności wybranych stanów zapalnych lub odpowiedzi terapeutycznych. ESR pozostaje jednym z podstawowych kryteriów prognostycznych w przypadku olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic (GCA) i polimialgii reumatycznej [2].
1.2 Przegląd wcześniej opublikowanych wytycznych dotyczących wykonywania ESR i metody "złotego standardu"
Od samego początku występowały znaczne różnice w metodologii stosowanej do wykonywania badań ESR. [3-6] Krajowy Komitet Klinicznych Standardów Laboratoryjnych (NCCLS, obecnie zwany Instytutem Klinicznych Standardów Laboratoryjnych [CLSI]) i Międzynarodowa Rada ds. Standaryzacji w Hematologii (ICSH) zareagowała, publikując metody standaryzacji działania ESR. [3, 7-16] Metoda Westergrena została wybrana jako metoda referencyjna, ponieważ była wiarygodna, powtarzalna i czuła. [5, 6] Przy jasno zdefiniowanej metodzie standardowej zaleca się stosowanie krwi rozcieńczonej dihydratem cytrynianu trójsodowego i określoną technikę, w tym wymiary i charakterystykę pipet oraz sposób zgłaszania wyników, mianowicie jako milimetrową sedymentację po 60 minutach.
W 1977 r. ICSH i NCCLS opublikowały nowe dokumenty [3, 7]. Podano dopuszczalne modyfikacje rutynowej metody, takie jak pipety wykonane z plastiku, a nie ze szkła, a także stosowanie krwi z antykoagulantem EDTA.
W 1988 r. zarówno NCCLS, jak i ICSH opublikowały nowe wytyczne dotyczące zapewniania jakości. [16] W 1993 r. grupa badawcza ICSH opublikowała nowe zalecenia, podkreślając znaczenie zapewnienia, że pomiary uzyskane w różnych laboratoriach są porównywalne. [12, 14]
W 2001 r. udostępniono kilka nowych metod, a niektóre z nich zautomatyzowano lub stały się półautomatycznie. Innowacje techniczne włączone do tych nowych urządzeń znacznie poprawiły istniejące procedury. Niektóre z nowych metod miały krótsze czasy testowania, inne zmniejszyły zagrożenie biologiczne podczas testów ESR, ponieważ próbki były zasysane z zamkniętych probówek, unikając narażenia personelu na krew. Norma CLSI H02-A4 obejmowała nowe urządzenia, które stały się wówczas dostępne. [14]
Pomimo tych wysiłków, międzynarodowa standaryzacja i porównywalność metod ESR pozostała niezadowalająca. ICSH i CLSI sformułowały zatem nowe zalecenia w latach 2010 i 2011. [11, 17] Dokument ICSH głosił, że zautomatyzowane metody są rutynowo stosowane w wielu laboratoriach przy użyciu rozcieńczonych lub nierozcieńczonych próbek. Procedura referencyjna pozostała oparta na metodzie Westergrena. W dokumencie stwierdzono, że wszystkie nowe technologie, urządzenia lub metodologie musiały zostać poddane ocenie w oparciu o metodę referencyjną Westergrena, zanim zostały wprowadzone do użytku klinicznego, oraz że "systemy dające wyniki w postaci metody Westergrena z rozcieńczoną krwią po 60 minutach lub znormalizowane do 60 minut są jedynymi wartościami klinicznymi". Zalecono, aby producenci dostarczali dane dotyczące niezawodności i poprawności każdej metody i urządzenia, a także procedur kalibracji i kontroli. Opisano również protokół oceny rutynowej / stosowanej metody w stosunku do metody znormalizowanej, wyraźnie wskazujący metody statystyczne, które należy zastosować do oceny porównawczej.
To krótkie podsumowanie pokazuje, że procedury publikowane przez ICSH i NCCLS / CLSI, pomimo pewnych ograniczeń, przez ponad 40 lat zapewniały wytyczne potrzebne do zapewnienia porównywalności danych uzyskanych w różnych laboratoriach na całym świecie oraz poprawiły precyzję i dokładność testu.
Obecnie standaryzacja w tej dziedzinie napotyka na automatyzację i nowe metody pomiaru ESR. Naciski te są nieuniknione ze względu na zwiększone obciążenie pracą, cięcia w składzie personelu laboratoryjnego i budżetach oraz potrzebę stosowania zamkniętych probówek do pobierania krwi, aby zapewnić bezpieczeństwo pracowników. Nowe technologie i urządzenia rozwiązują wiele z tych problemów i dlatego są atrakcyjne dla wielu laboratoriów. Z powodu tych zmian istnieje potrzeba ciągłej poprawy harmonizacji ESR.
1.3 Cel pracy
Jak wskazano wcześniej, organizacje normalizacyjne, w tym ICSH, wielokrotnie poparły metodę Westergrena jako "złoty standard" dla określenia ESR. Zaletą metody Westergrena jest wysoka czułość, niezawodność, a także dostępność wielu recenzowanych publikacji, opisujących zastosowania kliniczne, ograniczenia i potencjalne zakłócenia. W 2011 r. CLSI przyjęło normę, a ICSH opublikowało przegląd, w którym wyszczególniono szczegółowe dane dotyczące metody referencyjnej dla ESR. [12, 15] W tych publikacjach można znaleźć specyfikę metody, która nadal stanowi powszechnie akceptowany „złoty standard” dla ESR. Opisywana grupa robocza w pełni popiera dalsze stosowanie metody Westergrena, zgodnie z zaleceniami ICSH ESR, jako „złotego standardu” dla wszystkich pomiarów ESR. Grupa robocza podkreśla również, że warunki testowania muszą być odpowiednie, jak na przykład właściwa temperatura i poziomowanie szafek, jak opisano w publikacjach ICSH i CLSI [11, 17] Jednocześnie grupa robocza uznaje, że na całym świecie wiele, jeśli nie większość laboratoriów, przeszło na stosowanie znacznie zmodyfikowanych wersji metody Westergrena (np. pomiary już po 15-30 minutach), albo na urządzenia oparte na zupełnie innych zasadach niż metoda Westergrena (np. wirowanie lub reologia fotometryczna). Dlatego też grupa robocza starała się stworzyć ramy zaleceń, które umożliwią klinicystom i kierownictwu laboratorium przeprowadzenie obiektywnej oceny, czy i w jaki sposób konkretna zmodyfikowana lub alternatywna metoda ESR może służyć klinicznym potrzebom ich środowiska.
2 Materiały i metody
Grupa robocza składająca się z sześciu autorów tego badania została powołana przez ICSH. Członkowie grupy roboczej zostali wybrani przez przewodniczącego ICSH we współpracy z przewodniczącym grupy roboczej. Eksperci musieli spełnić co najmniej jedno, a najlepiej kilka z następujących pięciu kryteriów:
• Odpowiedzialność za standaryzację i poprawę jakości hematologii laboratoryjnej w warunkach krajowych lub lokalnych (np. odpowiedzialność za organizację programów EQA, opracowywanie zaleceń w ich kraju / okolicy).
• Udział w projektach standaryzacyjnych ICSH i / lub CLSI.
• Publikacja oryginalnych, recenzowanych artykułów i / lub redakcja książki o hematologii laboratoryjnej.
• Wiedza na temat normy ISO, a także wymagań technicznych w swoim kraju.
• Różnorodność geograficzna; podjęto próbę reprezentowania jak największej liczby różnych obszarów.
Każdy członek grupy roboczej dokonał przeglądu badań EQA ze swojego obszaru geograficznego. Urządzenia mające znaczny udział w rynku w różnych obszarach geograficznych zostały następnie sklasyfikowane jako oparte na metodzie Westergrena lub zmodyfikowane / alternatywne. Pozwoliło to na ocenę odsetka laboratoriów stosujących metody inne niż metoda Westergrena (tabela 1).
Tabela 1. Częściowy wykaz urządzeń ESR i ich metodologii
Dane z badań EQA zostały również przeanalizowane pod kątem występowania różnic w wynikach w oparciu o zastosowane oprzyrządowanie. W badaniach, w których zastosowano ten sam materiał EQA dla metody Westergrena i innych niż metoda Westergrena, wyniki uzyskane za pomocą metod Westergrena porównano z wynikami niezwiązanymi z tą metodą. Pozwoliło to na ocenę różnic między wynikami uzyskanymi metodą Westergrena i niektórymi nowymi metodami. W przypadku badań EQA, w których różne metody, inne niż Westergrena, zostały ocenione przy użyciu tego samego materiału badawczego, ustalono różnice między różnymi metodami odmiennymi od metody Westergrena. Wyszukiwarka PubMed została wykorzystana do przeglądu literatury w celu wyszukania fraz "ESR", "TEST 1", "STARRSED", "VESMATIC", a także "Korelacji ESR z CRP" i "Klinicznej oceny ESR w diagnozie zaburzeń zapalnych", koncentrując się na recenzowanych artykułach. Pobrane artykuły zostały następnie wykorzystane do zidentyfikowania dodatkowych publikacji, które zostały użyte do klasyfikacji urządzeń bazujących na metodzie Westergrena i innych niż metoda Westergrena. Otrzymano około 20 odpowiednich artykułów. 3 Wyniki
3.1 Wyniki przeglądu literatury
Ocena recenzowanej literatury dała ponad 20 oryginalnych artykułów na temat nowatorskiego oprzyrządowania ESR. W większości publikacji porównywano nowe urządzenia z metodą Westergrena. Niektóre z tych artykułów nie były w pełni rozstrzygające, podkreślając wagę starannych projektów badawczych. Inni badacze porównali nowe urządzenia ze zmodyfikowanymi metodami Westergrena, ze sobą nawzajem lub z białkiem C-reaktywnym (CRP). Co ciekawe, różni autorzy czasami dochodzili do bardzo odmiennych wniosków na temat przydatności klinicznej lub jej braku, stosując tą samą metodologię. [18-27] Co najmniej dwie grupy, wykorzystujące różne technologie, zmodyfikowały zakresy referencyjne w celu zrekompensowania systemowych odchyleń urządzeń, jeśli te występują. [23, 28] Ponadto, jedna z tych publikacji dostosowała również swoje zakresy referencyjne ESR dla hematokrytu pacjentów. [28] Jedna publikacja przedstawiła dane mówiące, że paraproteiny mają różny wpływ na wyniki ESR w zależności od zastosowanej metodologii. [29] Van der Maas i współpracownicy donoszą, że gdy wyniki ESR uzyskane metodą Westergrena zostały zastąpione alternatywną metodą, Wskaźnik Aktywności Choroby 28 (DAS 28) oraz sprawdzone narzędzie do monitorowania pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, nieprawidłowo zaklasyfikowały pacjentów. [22] Wszystkie te obserwacje wskazują na konsekwencje nieodłącznych różnic między metodą Westergrena a metodami zmodyfikowanymi i alternatywnymi oraz potrzebę standaryzacji i harmonizacji.
Porównania ESR z CRP zgłosiło kilka grup. [30-34] Kermani i wsp. stwierdzili, że CRP było nieco bardziej czułe na dodatnią biopsję tętnicy skroniowej niż w badaniu ESR; jednak różnica była minimalna. [32] Grupa z Teksasu odkryła, że jeden na ośmiu pacjentów będzie miał niezgodne wyniki ESR i CRP. [31]
3.2 Wyniki przeglądu EQA i innych danych
Zebraliśmy EQA i inne dane z Australii, Chin, Europy (z osobnymi zbiorami danych z Irlandii, Włoch i Wielkiej Brytanii, a także z ogólnoeuropejskiego badania), Korei, USA i Kanady (Tabela 2). Łącznie reprezentowanych było 6333 laboratoriów. 4568 laboratoriów (72%) stosowało zmodyfikowane lub alternatywne metody określania ESR. Tylko 1766 laboratoriów (28%) wykorzystało niezmodyfikowaną metodę Westergrena. Nie istniał żaden region geograficzny, który stosowałby niezmodyfikowaną metodologię Westergrena w większości swoich testów ESR, wskazując na rozpowszechnienie stosowania zmodyfikowanych i / lub alternatywnych metod. Wiele ankiet dotyczących EQA stosowało lub było w trakcie testowania różnych materiałów dla nowych urządzeń ESR na rynku. Na przykład College of American Pathologists (CAP) oferuje obecnie ogólne badanie ESR dla metod opartych na metodzie Westergrena, a także trzy dodatkowe badania zaprojektowane specjalnie dla urządzeń niektórych producentów, które stosują metody alternatywne. Wielu dostawców EQA, w tym CAP, wykorzystuje komercyjne materiały kontroli jakości jako surowiec, dostosowując je do różnych poziomów do wykorzystania jako materiał EQA.
Tabela 2. Ankiety z zewnętrznej oceny jakości i dane dostawców
Przegląd całościowy wyników ankiet wykazał, że tam, gdzie ten sam materiał EQA był stosowany w urządzeniach opartych na metodzie Westergrena i na zasadach pomiaru innych niż Westergrena, wyniki często bardzo się różniły (Tabela 3). Różnice występowały na niskich i wysokich końcach zakresów pomiarowych. W niektórych przypadkach różnice między metodą Westergrena i innymi niż Westergrena były wyższe niż 40%; najwyższa zaobserwowana różnica wyniosła 142%. Porównanie to opierało się na ponad 286 ośrodkach stosujących metodę Westergrena i 376 ośrodkach stosujących metody inne niż Westergrena.
Tabela 3. (A) Porównanie wyników EQA dla metody Westergrena i innych niż Westergrena, przy użyciu tego samego materiału EQA zarówno dla metody Westergrena i innych niż Westergrena. (B) Porównanie wyników EQA różnych metod innych niż Westergrena, przy użyciu tego samego materiału EQA na wszystkich urządzeniach.
Porównania między różnymi metodami innymi niż Westergrena wykazały różnice w ponad 40 procentach. Jak zauważono, dostawcy EQA zaczęli dostarczać różne materiały użytkownikom metod innych niż Westergrena. Ponieważ te materiały EQA są specyficzne dla jednej metody, porównania wyników EQA między różnymi platformami czasem nie są możliwe.
3.3 Rola urządzeń ESR w zautomatyzowanych laboratoriach
Większość urządzeń ESR to samodzielne urządzenia. Jednak wiele laboratoriów wdrożyło automatyzację, w ramach której transportują próbki do urządzeń analitycznych, takich jak wirówki i urządzenia odwracające, a następnie do urządzenia, sorterów próbek i magazynów. Oprócz samodzielnych urządzeń, producenci urządzeń ESR zaczęli oferować urządzenia, które można podłączyć do zautomatyzowanych linii, dzięki czemu analizator ESR stanowi integralną część automatyki laboratoryjnej. Istnieją trzy sposoby podłączenia urządzenia ESR do zautomatyzowanej linii:
• Urządzenie ESR może być bezpośrednio połączone ze zautomatyzowaną linią: przykładami są Star Rsed (RR Mechatronics, Zwaag, Holandia), [35] Jo Plus (Alifax, Polverara, Padwa, Włochy) i Ves Matic Cube 80 (Diesse, Monteriggioni, Siena, Włochy), które mogą być używane jako samodzielne urządzenie lub podłączone do linii hematologicznych, takich jak Sysmex XN-9000 z pełną integracją z automatyką laboratoryjną.
• Podobnym podejściem jest transport próbek przez zautomatyzowaną linię do urządzenia ESR. Ramię robota, które jest częścią urządzenia ESR, pobiera probówkę z linii i przenosi ją do urządzenia. Po odessaniu porcji próbki, jest ona zwracana na linię przez ramię robota. To podejście jest stosowane w Starrsed TL (RR Mechatronics, Zwaag, Holandia).
• Możliwe jest, że producenci będą integrować szybkie metody ESR w ramach przyszłych platform testowych CBC.
Zalety integracji technologii ESR z systemami zautomatyzowanymi obejmują oszczędność siły roboczej, brak konieczności stosowania podwielokrotności, a zatem bardziej efektywne wykorzystanie objętości próbek, skrócenie czasu realizacji oraz minimalne narażenie personelu laboratoryjnego na biologiczne zagrożenia. Wady obejmują możliwe wyższe koszty oprzyrządowania.
4 Dyskusja / rekomendacje
4.1 Zmodyfikowane i alternatywne metody pomiaru ESR
Jak podano wcześniej, tradycyjna metoda Westergrena została zastąpiona w większości laboratoriów nowatorską aparaturą. Nasze badania wskazują, że na całym świecie dwie trzecie wszystkich laboratoriów używa obecnie zmodyfikowanych lub alternatywnych metod badania ESR do pomiaru ESR (tabela 2). Metody te obejmują wirowanie lub wykorzystanie reologii fotometrycznej do pomiaru tworzenia się rulonizacji erytrocytów. Wyniki uzyskane przy tych różnorodnych podejściach mogą się znacznie różnić od obserwacji uzyskanych metodą Westergrena i od siebie nawzajem. W szczególności, chociaż metoda Westergren mierzy końcowy czas sedymentacji, niektóre z tych alternatywnych metod mierzą szybkość sedymentacji erytrocytów, odzwierciedlając tym samym nazwę testu. Metody te powinny być akceptowalne, gdy zostały odpowiednio zweryfikowane, a ich wyniki są wyrażone poprzez porównanie ze „złotym standardem”. Nasz przegląd badań ankietowych wskazuje, że wyniki oparte na metodzie Westergrena zwykle bardzo dobrze korelują ze sobą. Zmodyfikowane metody Westergrena często wykorzystują pomiary trwające mniej niż 60 minut z matematyczną ekstrapolacją trwającą do 1 godziny. Takie metody korelują względnie dobrze z metodą Westergrena. Niektóre zmodyfikowane metody Westergrena używają probówek o innej długości lub średnicy niż te poparte opublikowanymi zaleceniami. Inne zmodyfikowane metody ograniczają pomiary do 15 lub 30 minut. Te podejścia mogą wykazywać znaczące różnice w metodzie Westergrena przy wyższych wartościach. Wreszcie, urządzenia oparte na metodologii niezwiązanej z metodą Westergrena, które nie zostały zatwierdzone przez producenta, jak opisano poniżej, nie powinny być akceptowane do użytku klinicznego.
Oprócz różnic w wynikach, niektóre z nowych metod nie mierzą wszystkich faz ESR. [18] Jest zatem możliwe, że będą wykazywały różną podatność na zakłócenia, mogą mieć różny wpływ na obecność anemii lub mogą mieć różne czułości i swoistości dla różnych stanów chorobowych (np. paraproteinemii) [29] niż tradycyjna metoda Westergrena. Różnice w życiu codziennym, które mogą mieć wpływ na diagnozę i zarządzanie, są mało prawdopodobne, aby być widoczne w ankietach EQA, ponieważ większość ankiet wykorzystuje materiały komercyjne. Istnieją doniesienia w literaturze mówiące, że pacjenci z hipofibrynogeemią mogą mieć obniżoną ESR, a pacjenci z afibrinogenemia mogą osiągać wartość ESR równą zero. [36, 37] Nie jest jasne, czy nowe metody będą podobnie odzwierciedlały niski poziom fibrynogenu.
Powodem szybkiej, ogólnoświatowej adaptacji tych metod jest chęć ograniczenia narażenia personelu laboratoryjnego na choroby zakaźne, możliwość korzystania ze standardowych probówek EDTA, jak również krótszy czas oczekiwania zapewniany przez wiele nowych technologii, często skracający czas analizy, trwający od jednej godziny do kilku sekund. Ponadto należy wspomnieć, że główne zalety stosowania próbek EDTA są następujące: (i) unikanie odrzucania wielu próbek w codziennej praktyce; (ii) zmniejszenie objętości krwi wymaganej do testów hematologicznych; oraz (iii) zachowanie morfologii krwinek czerwonych przy zachowaniu optymalnej stabilności krwi [38]. Zwiększona automatyzacja zmniejsza prawdopodobieństwo błędu ludzkiego i zwiększa efektywność ekonomiczną. Bezpośrednie połączenie urządzenia z elektroniczną dokumentacją medyczną (EMR) umożliwia bezbłędną, natychmiastową transmisję danych (tabela 4). Ta długa lista korzyści zwiastuje przyszłość z jeszcze szerszym wykorzystaniu zmodyfikowanych i alternatywnych technologii, wskazując na pilną potrzebę jasnego etykietowania i standaryzacji nowych urządzeń.
Tabela 4. Możliwe zalety zmodyfikowanych i alternatywnych metod ESR
5 Zalecenia
Poniższe zalecenia zostały ustalone na podstawie opinii ekspertów z sześciu członków grupy roboczej. Każdy członek ponosił główną odpowiedzialność za gromadzenie i / lub analizę danych. Po zebraniu wszystkich danych przewodniczący połączył ustalenia z pierwszego projektu, który następnie był wielokrotnie przekazywany członkom grupy roboczej. Żądane zmiany zostały przesłane pocztą elektroniczną do wszystkich członków lub przez obieg oznaczonych wersji dokumentu dla wszystkich członków grupy. Ponadto członkowie odbyli spotkania naukowe (np. ISLH, AACC). Ostateczne zalecenia stanowią konsensus wszystkich członków grupy roboczej.
5.1 Klasyfikacja metod ESR
Grupa robocza klasyfikuje metody ESR na trzy kategorie:
• Metoda Westergrena: Jest to metoda o „złotym standardzie” opisana w recenzji ICSH z 2011 r., bez modyfikacji. [11]
• Zmodyfikowane metody Westergrena: są to metody oparte na metodzie Westergrena z pewnymi modyfikacjami, na przykład krótszy czas badania i brak rozcieńczalnika lub zastosowanie rozcieńczalnika innego niż zalecany przez ICSH.
• Alternatywne metody ESR: są to urządzenia, które nie są oparte na metodzie Westergrena. Zamiast tego, urządzenia te wykorzystują nowe podejścia, takie jak wirowanie lub reologia fotometryczna.
5.2 Nowe zalecenia ICSH dla zmodyfikowanych i alternatywnych metod ESR
5.2.1 Obowiązki producentów
Standaryzację (lub lepszą harmonizację) można uzyskać, gdy nowe technologie są dokładnie sprawdzane w stosunku do metody o „złotym standardzie” (Westergrena). Ponieważ zmodyfikowane i alternatywne metody niekoniecznie mierzą te same procesy patofizjologiczne, co metoda oparta na metodzie Westergrena, grupa robocza zaleca, aby metody te były wyraźnie oznaczone przez producentów jako zmodyfikowane lub alternatywne metody ESR we wszystkich materiałach promocyjnych, ulotkach i instrukcjach użytkownika. W przeciwieństwie do większości innych testów laboratoryjnych, ESR nie mierzy dobrze zdefiniowanego analitu o określonej strukturze cząsteczkowej, ale raczej zjawisko fizykochemiczne, prawdopodobnie najlepiej opisane jako "mierzalne". Oznacza to, że prawdziwa standaryzacja testów ESR jest z definicji niemożliwa. Bardziej odpowiednim terminem jest "złoty standard", jaki reprezentuje metoda Westergrena.
Oto minimalne procedury weryfikacji i kryteria wydajności dla producentów nowych, zmodyfikowanych i alternatywnych metod ESR (Tabela 5). Kryteria te są oparte na wcześniejszych dokumentach ICSH.
Tabela 5. Zalecenia ICSH dotyczące stosowania zmodyfikowanych i alternatywnych metod ESR
• Dokładność: co najmniej 60 próbek, obejmujących cały zakres analityczny (2-120 mm), musi zostać przeanalizowanych za pomocą metody Westergrena i nowego urządzenia. Co trzecia część zakresu analitycznego powinna obejmować co najmniej 20 próbek. Jeśli to możliwe, należy przeprowadzić badania korelacji za pomocą tej samej metody rozcieńczania krwi (zarówno w odniesieniu do użytego antykoagulantu, jak i poziomu rozcieńczenia, jeśli takie istnieją) dla metody nowej i predykatu. Ponieważ na wyniki ESR ma wpływ niedokrwistość, próbki od pacjentów użyte do badań dokładności powinny mieć wyniki hematokrytu w zakresie referencyjnym. Metody statystyczne zalecane do walidacji alternatywnych metod ESR to współczynnik korelacji, regresja Passing-Bablok i metoda Bland-Altmana. [11] Korelacje i odchylenie należy obliczyć zarówno dla całego zakresu analitycznego, jak i dla jednej trzeciej niskiego, średniego i wysokiego zakresu analitycznego. Współczynniki korelacji dla trzech części zakresu analitycznego należy porównać ze sobą i z całkowitym współczynnikiem korelacji. Odchylenie powinno być stałe dla całego zakresu analitycznego. Jeśli te kryteria są spełnione, wyniki można matematycznie przekształcić na odpowiednie wartości Westergrena. Jeżeli alternatywna metoda nie może być skorelowana z metodą Westergrena, korelacja z inną alternatywną metodą, która jest zweryfikowana, może być wykorzystana do walidacji metod.
• Precyzja:
1. Dokładność w obrębie badania powinna być określona przy pomocy co najmniej trzech próbek od pacjenta (po jednym w dolnej, środkowej i wysokiej trzeciej części zakresu analitycznego), z których każde analizowane jest dziesięć razy w ciągu tego samego 8-godzinnego okresu.
2. Dokładność między badaniami powinna być określona za pomocą materiału kontroli jakości w normalnym i anormalnym zakresie, analizowanym trzy razy dziennie przez pięć kolejnych dni.
• Należy przeprowadzić badania zakłóceń z powodu niedokrwistości, hemolizy i lipemii, a także wszelkich innych potencjalnych zakłóceń. Obecność lub brak zakłóceń należy odnotować w specyfikacjach urządzeń i standardowych procedurach operacyjnych, a jeśli występują zakłócenia, należy wskazać poziom, na którym zakłócenia zaczynają wpływać na wyniki ESR. Jeśli nie można uzyskać odpowiednich próbek od pacjentów z niedokrwistością, hemolizą i lipemią, można wzbogacić próbki lub dostosować hematokryt.
• Zakres pomiaru analitycznego powinien być określony poprzez ustalenie najwyższych i najniższych pomiarów, które korelują z metodą prognostyczną.
• Przenoszenie: Potencjalne przeniesienie powinno zostać ocenione przez analizę próbek od pacjentów o wysokim i niskim poziomie białka i lepkości, zgodnie z dokumentem CLSI EP10-A3-AMD. [39]
• Badania dotyczące zakresu referencyjnego: Różnice wieku i płci w zakresie wartości referencyjnych ESR zostały dobrze udokumentowane w literaturze [40]. Zakresy referencyjne dla wieku i płci należy zatem określać zgodnie z dokumentem CLSI EP28-A3c. [41] Przyjmuje się, że niektóre alternatywne metody będą miały zakresy referencyjne, które mogą znacząco różnić się od metody Westergrena. Wartości te można matematycznie przekształcić w jednostki Westergrena. Alternatywnie, zakresy uzyskane w badaniach zakresu referencyjnego można stosować bezpośrednio, o ile personel kliniczny jest powiadamiany za pomocą instrukcji obsługi lub ulotek, że wyniki i zakresy różnią się od wyników Westergrena.
• Wrażliwość na fibrynogen: należy określić czułość każdej nowej metody na zwiększenie ilości fibrynogenu. Protokół dla tej procedury został opublikowany przez ICSH w 1992 r. [12] i został tutaj przytoczony: Stężony roztwór fibrynogenu o wadze około 20 g/l jest wytwarzany przez rozpuszczenie ludzkiego fibrynogenu w wodzie destylowanej. Tę dializuje się przez noc w soli fizjologicznej buforowanej fosforanem (PBS, pH 7,4, normo-osmotyczny) w celu usunięcia zawartości soli. Następnie mierzy się stężenie fibrynogenu w tym roztworze podstawowym. Przygotowuje się pięć porcji po 5 ml normalnej krwi, a do każdej podwielokrotności normalnej krwi dodaje się sam PBS lub PBS z zapasowym fibrynogenem, zawierający 0, 5, 10, 15 i 20 mg fibrynogenu. Obliczenie współczynnika korelacji i nachylenia daje ocenę linearną odpowiedzi i czułości.
Jest to zalecenie grupy roboczej mówiące, że do rutynowych badań klinicznych należy brać pod uwagę tylko metody zatwierdzone, zgodnie z dobrze zdefiniowanymi kryteriami. Producenci powinni jasno określić, czy wyniki uzyskane za pomocą ich urządzeń można prześledzić metodą Westergrena.
5.2.2 Obowiązki użytkownika w przypadku zmodyfikowanych i alternatywnych metod ESR
• Laboratoria, które chcą wprowadzić zmodyfikowane i alternatywne metody ESR, są zobowiązane do przestrzegania wszystkich obowiązujących wymogów prawnych i instytucjonalnych. Obejmuje to upewnienie się, że w razie potrzeby urządzenia zostały zatwierdzone dla lokalnego rynku i spełniają normy bezpieczeństwa.
• Laboratoria muszą potwierdzić dokładność urządzeń, porównując wyniki z ich metodą prognostyczną. Należy porównać co najmniej 30 próbek obejmujących zakres analityczny urządzenia. W przypadku braku istniejącej metody w laboratorium, próbki można przesłać do innego laboratorium w celu wykonania badań dokładności. Jeśli to konieczne, minimalizacja czasu transportu i utrzymanie optymalnej temperatury próbki podczas transportu muszą być monitorowane i utrzymywane w dopuszczalnych granicach. Jeśli laboratorium nie może uzyskać próbek od pacjentów z wysokimi wynikami ESR w rozsądnym czasie, można wzbogacić próbki za pomocą fibrynogenu lub paraprotein i przeprowadzić analizę za pomocą metody prognostycznej w nowym systemie.
• Zakres pomiaru analitycznego powinien zostać potwierdzony przez określenie najwyższych i najniższych pomiarów, które laboratorium mogło potwierdzić metodą prognostyczną. Można to wykonać za pomocą próbek użytych do badania dokładności.
• Przenoszenie: Potencjalne przeniesienie powinno zostać ocenione przez laboratorium dla każdego urządzenia, aby uniknąć fałszywie podwyższonych lub zaniżonych wyników. Można to przeprowadzić, analizując próbki pacjentów o wysokim i niskim poziomie białka i lepkości, zgodnie z dokumentem CLSI EP10-A3-AMD. [39]
• Należy przeprowadzać precyzyjne badania dokładności w obrębie badania i miedzy badaniami.
1. Dokładność w obrębie badania powinna być określona przy użyciu trzech próbek krwi pełnej (jedna w dolnej, środkowej i wysokiej trzeciej części zakresu analitycznego), z których każda analizowana jest dziesięć razy w ciągu 8 godzin.
2. Dokładność miedzy badaniami powinna być określona przy normalnym i anormalnym (podwyższonym) poziomie materiału kontroli jakości, analizowanego trzy razy dziennie przez pięć kolejnych dni.
• Zakłócenia zgłaszane przez producenta powinny być wymienione w standardowej procedurze operacyjnej laboratorium i udostępniane klientom, stosownie do przypadku.
• Jeśli to możliwe, laboratorium powinno ustalić własne zakresy referencyjne dla obsługiwanej populacji poprzez pozyskiwanie zdrowych dawców we wszystkich grupach wiekowych. Jeśli nie jest to możliwe, laboratorium może zweryfikować zakresy zalecane przez producenta, zgodnie z wytycznymi CLSI EP28-A3c [41]. W razie potrzeby laboratorium może wymagać regulacji wysokości. [42, 43]
• Oprócz rutynowych badań weryfikacyjnych przeprowadzanych dla dowolnego, nowego urządzenia laboratoryjnego, laboratoria, które stosują zmodyfikowane i alternatywne metody ESR, muszą, w porozumieniu z personelem klinicznym, przeprowadzić dodatkowe badania w celu określenia przydatności nowej metody dla określonych populacji pacjentów. Na przykład, jeśli szpital leczy wielu pacjentów z chorobami reumatycznymi, obowiązkiem laboratorium jest upewnienie się, że stosowana metoda ESR jest odpowiednia dla potrzeb klinicznych tych pacjentów. Można to zapewnić, uzyskując dane o skuteczności klinicznej z literatury lub korelując nową metodę z metodą prognostyczną z próbkami z populacji pacjentów, u których metoda będzie stosowana.
• Ponadto laboratorium powinno wydać powiadomienie o zmianie metody i rozważyć początkowe dodanie komentarza do każdego wyniku, który podsumowuje czułość i specyficzność metody dla różnych stanów chorobowych.
• Nabyć i używać komercyjnego materiału do kontroli jakości obejmującego zakres analityczny urządzeń. Jeżeli komercyjny materiał do kontroli jakości nie jest dostępny, można zastosować procedurę opisaną przez Plebaniego i Pivę dotyczącą stosowania świeżej ludzkiej krwi pełnej do codziennej kontroli jakości w ESR. [44] Kontrola jakości powinna być przeprowadzana co najmniej raz dziennie, gdy urządzenie jest w użyciu.
• Laboratorium powinno zapisać się do programu EQA określonego dla stosowanych metod. Jeśli program EQA odpowiedni dla metody laboratoryjnej nie jest dostępny, należy przeprowadzić regularne (dwa do trzech razy w roku) badania porównawcze z innymi laboratoriami.
6 Wnioski
Podziękowanie
Autorzy dziękują Gini Bourner za jej rady, dr Elisa Pivie za jej wkład w przegląd wcześniej opublikowanych wytycznych, Dr Josep M. Jou za uważną lekturę rękopisu, oraz dr Michel Pelloso za analizę danych EQA CRB.
Jesteśmy wdzięczni następującym osobom i organizacjom za hojne udostępnianie nam danych EQA: John Sioufi (Royal College of Pathologists of Australasia Quality Assurance Programs [RCPAQAP]); Richard J. Baltaro, MD, PhD (College of American Pathologists [USA]); Laura Sciacovelli (Centro di Ricerca Biomedica della Regione Veneto [CRB]); Patricia Howley (Irish External Quality Assessment Scheme [IEQAS]); i Juha Wahlstedt (Lab Quality, Finlandia) i Paul McTaggart (United Kingdom National External Quality Assessment Service [UK NEQAS]).
Odniesienia
· 1Grzybowski A, Sak J. A short history of the discovery of the erythrocyte sedimentation rate. Int J Lab Hematol. 2012;34():442-444
· Wiley Online Library
· PubMed
· Web of Science® Times Cited: 3
· 2Jou JM. Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR). In: Kottke-Marchant K, Davis BH, eds. Laboratory Hematology Practice. Malden, MA: Blackwell Publishing; 2012:638-646
· CrossRef
· 3International Committee for Standardization in Haematology. Recommendation for measurement of erythrocyte sedimentation rate of human blood. Am J Clin Pathol. 1977;68:505-507
· CrossRef
· PubMed
· 4Grzybowski A, Sak JJ. Who discovered the erythrocyte sedimentation rate? J Rheumatol. 2011;38:1521-1522. author reply 3
· CrossRef | o PubMed
· Web of Science® Times Cited: 3
· 5Bull BS, Brecher G. An evaluation of the relative merits of the Wintrobe and Westergren sedimentation methods, including hematocrit correction. Am J Clin Pathol. 1974;62:502-510
· CrossRef
· PubMed
· CAS | o Web of Science® Times Cited: 40
· 6Moseley DL, Bull BS. A comparison of the Wintrobe, the Westergren and the ZSR erythrocyte sedimentation rate (ESR) methods to a candidate reference method. Clin Lab Haematol. 1982;4:169-178.
· Wiley Online Library
· PubMed
· CAS
· Web of Science® Times Cited: 6
· 7National Committee for Clinical Standards (NCCLS). Standardized Method for the human Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test; Revised Approved Standard ASH-2. Villanova, PA: National Committee for Clinical Standards (NCCLS); 1977.
· 8National Committee for Clinical Standards (NCCLS). Reference Procedure for Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test; Approved Standard (2nd edn., H2-A2. Villanova, PA: NCCLS; 1988.
· 9International Committee for Standardization in Haematology (Expert Panel on Blood Rheology). Guidelines on selection of laboratory tests for monitoring the acute phase response. J Clin Pathol. 1988;41:1203-1212.
· CrossRef
· PubMed
· 10National Committee for Clinical Laboratory Standards. Standardized Method for the Human Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test; Proposed Standard. Villanova, PA: NCCLS; 1971.
· 11Jou JM, Lewis SM, Briggs C, et al. ICSH review of the measurement of the erythrocyte sedimentation rate. Int J Lab Hematol. 2011;33:125-132.
· Wiley Online Library
· PubMed
· Web of Science® Times Cited: 17
· 12International Council for Standardization in Haematology (Expert Panel on Blood Rheology). ICSH recommendations for measurement of erythrocyte sedimentation rate. J Clin Pathol. 1993;46:198-203.
· CrossRef
· PubMed
· 13International Committee for Standardization in Haematology. Reference method for the erythrocyte sedimentation rate (ESR) test on human blood. Br J Haematol. 1973;24:671-673.
· Wiley Online Library
· PubMed
· 14Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI). Reference and Selected Procedure for Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test, Approved Standard (4th edn., H2-A4). Villanova, PA: CLSI; 2000.
· 15National Committee for Clinical Laboratory Standards. Methods for Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test, Approved Standard (3rd edn., H2-A2). Villanova, PA: NCCLS; 1993.
· 16International Committee for Standardization in Haematology (Expert Panel on Blood Rheology). Guidelines on selection of laboratory tests for monitoring the acute phase response. J Clin Pathol. 1988;41:1203-1212.
· CrossRef
· PubMed
· 17Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI). Procedure for the Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test; Approved Standard (5th edn., H2-A5). Villanova, PA: CLSI; 2011.
· 18Hardeman MR, Levitus M, Pelliccia A, Bouman AA. Test 1 analyser for determination of ESR. 1. Practical evaluation and comparison with the Westergren technique. Scand J Clin Lab Invest. 2010;70:21-25.
· CrossRef
· PubMed
· CAS
· Web of Science® Times Cited: 4
· 19Romero A, Munoz M, Ramirez G. Length of sedimentation reaction in blood: a comparison of the test 1 ESR system with the ICSH reference method and the sedisystem 15. Clin Chem Lab Med. 2003;41:232-237.
· CrossRef
· PubMed
· CAS
· Web of Science® Times Cited: 12
· 20Plebani M, De Toni S, Sanzari MC, Bernardi D, Stockreiter E. The TEST 1 automated system: a new method for measuring the erythrocyte sedimentation rate. Am J Clin Pathol. 1998;110:334-340.
· CrossRef
· PubMed
· 10National Committee for Clinical Laboratory Standards. Standardized Method for the Human Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test; Proposed Standard. Villanova, PA: NCCLS; 1971.
· 11Jou JM, Lewis SM, Briggs C, et al. ICSH review of the measurement of the erythrocyte sedimentation rate. Int J Lab Hematol. 2011;33:125-132.
· Wiley Online Library
· PubMed
· Web of Science® Times Cited: 17
· 12International Council for Standardization in Haematology (Expert Panel on Blood Rheology). ICSH recommendations for measurement of erythrocyte sedimentation rate. J Clin Pathol. 1993;46:198-203.
· CrossRef
· 13International Committee for Standardization in Haematology. Reference method for the erythrocyte sedimentation rate (ESR) test on human blood. Br J Haematol. 1973;24:671-673.
· 14Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI). Reference and Selected Procedure for Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test, Approved Standard (4th edn., H2-A4). Villanova, PA: CLSI; 2000.
· 15National Committee for Clinical Laboratory Standards. Methods for Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test, Approved Standard (3rd edn., H2-A2). Villanova, PA: NCCLS; 1993.
· 16International Committee for Standardization in Haematology (Expert Panel on Blood Rheology). Guidelines on selection of laboratory tests for monitoring the acute phase response. J Clin Pathol. 1988;41:1203-1212.
· 17Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI). Procedure for the Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR) Test; Approved Standard (5th edn., H2-A5). Villanova, PA: CLSI; 2011.
· 18Hardeman MR, Levitus M, Pelliccia A, Bouman AA. Test 1 analyser for determination of ESR. 1. Practical evaluation and comparison with the Westergren technique. Scand J Clin Lab Invest. 2010;70:21-25.
· 19Romero A, Munoz M, Ramirez G. Length of sedimentation reaction in blood: a comparison of the test 1 ESR system with the ICSH reference method and the sedisystem 15. Clin Chem Lab Med. 2003;41:232-237.
· 20Plebani M, De Toni S, Sanzari MC, Bernardi D, Stockreiter E. The TEST 1 automated system: a new method for measuring the erythrocyte sedimentation rate. Am J Clin Pathol. 1998;110:334-340.
· 21Cha CH, Park CJ, Cha YJ, et al. Erythrocyte sedimentation rate measurements by TEST 1 better reflect inflammation than do those by the Westergren method in patients with malignancy, autoimmune disease, or infection. Am J Clin Pathol. 2009;131:189-194.
· 22van der Maas A, van den Ende CH, van Eerd J, Fransen J, den Broeder AA. The use of different methods for rapid determination of the ESR induces DAS28 misclassification in clinical practice. Clin Exp Rheumatol. 2010;28:477-482.
· 23Vennapusa B, De La Cruz L, Shah H, Michalski V, Zhang QY. Erythrocyte sedimentation rate (ESR) measured by the Streck ESR-Auto Plus is higher than with the Sediplast Westergren method: a validation study. Am J Clin Pathol. 2011;135:386-390.
· 24Curvers J, Kooren J, Laan M, et al. Evaluation of the Ves-Matic Cube 200 erythrocyte sedimentation method: comparison with Westergren-based methods. Am J Clin Pathol. 2010;134:653-660.
· 25Perovic E, Bakovic L, Valcic A. Evaluation of Ves-Matic Cube 200–an automated system for the measurement of the erythrocyte sedimentation rate. Int J Lab Hematol. 2010;32:88-94.
· 26Cerutti H, Muzzi C, Leoncini R, et al. Erythrocyte sedimentation rate measurement by VES Matic Cube 80 in relation to inflammation plasma proteins. J Clin Lab Anal. 2011;25:198-202.
· 27Aad G, Abbott B, Abdallah J, et al. Measurement of dijet azimuthal decorrelations in pp collisions at sqrt(s)=7 TeV. Phys Rev Lett. 2011;106:172002.
· 28Giavarina D, Capuzzo S, Pizzolato U, Soffiati G. Length of erythrocyte sedimentation rate (ESR) adjusted for the hematocrit: reference values for the TEST 1 method. Clin Lab. 2006;52:241-245.
· 29Raijmakers MT, Kuijper PH, Bakkeren DL, Vader HL. The effect of paraproteins on the erythrocyte sedimentation rate: a comparison between the StarrSed and TEST 1. Ann Clin Biochem. 2008;45:593-597.
· 30Wolfe F. Comparative usefulness of C-reactive protein and erythrocyte sedimentation rate in patients with rheumatoid arthritis. J Rheumatol. 1997;24:1477-1485. · 31Feldman M, Aziz B, Kang GN, Opondo MA, Belz RK, Sellers C. C-reactive protein and erythrocyte sedimentation rate discordance: frequency and causes in adults. Transl Res. 2013;161:37-43.
· 32Kermani TA, Schmidt J, Crowson CS, et al. Utility of erythrocyte sedimentation rate and C-reactive protein for the diagnosis of giant cell arteritis. Semin Arthritis Rheum. 2012;41:866-871.
· 33Firooz N, Albert DA, Wallace DJ, Ishimori M, Berel D, Weisman MH. High-sensitivity C-reactive protein and erythrocyte sedimentation rate in systemic lupus erythematosus. Lupus. 2011;20:588-597.
· 34Costenbader KH, Chibnik LB, Schur PH. Discordance between erythrocyte sedimentation rate and C-reactive protein measurements: clinical significance. Clin Exp Rheumatol. 2007;25:746-749.
· 35Mechatronics R. Starrsed RL Hoorn, The Netherlands 2016 [updated September 21, 2016. Available from: https://rrmechatronics.com/product/esr-product/starrsed-rl/.
· 36Mehta S, Mehta SR, Malhotra H, Sharma UB, Varma AR. Congenital afibrinogenaemia. J Assoc Physicians India. 1989;37:668-669.
· 37Stephan JL, Zeller J, Hubert P, Herbelin C, Dayer JM, Prieur AM. Macrophage activation syndrome and rheumatic disease in childhood: a report of four new cases. Clin Exp Rheumatol. 1993;11:451-456.
· 38Banfi G, Salvagno GL, Lippi G. The role of ethylenediamine tetraacetic acid (EDTA) as in vitro anticoagulant for diagnostic purposes. Clin Chem Lab Med. 2007;45:565-576.
· 39Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI). CLSI Preliminary Evaluation of Quantitative Clinical Laboratory Measurement Procedures: Approved Guideline (3rd edn., CLSI Document EP-10-A3-AMD). Wayne, PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2014.
· 40Piva E, Sanzari MC, Servidio G, Plebani M. Length of sedimentation reaction in undiluted blood (erythrocyte sedimentation rate): variations with sex and age and reference limits. Clin Chem Lab Med. 2001;39:451-454.
· 41Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI). Defining, Establishing, and Verifying Reference Intervals in the Clinical Laboratory; Approved Guideline (3rd edn., EP28-A3c). Wayne, PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2008.
· 42Miao G. Reference values of erythrocyte sedimentation rate of adult healthy subjects. Arch Med Res. 2002;33:506-509.
· 43Miao G. Reference value of younger people's erythrocyte sedimentation rate and altitude. J Lab Clin Med. 2004;143:367-368.
· 44Plebani M, Piva E. Erythrocyte sedimentation rate: use of fresh blood for quality control. Am J Clin Pathol. 2002;117:621-626.
· 45Guarner J, Dolan HK, Cole L. Erythrocyte Sedimentation Rate: journey Verifying a New Method for an Imperfect Test. Am J Clin Pathol. 2015;144:536-538.
Comparison of iSED and Ves-Matic Cube 200 Erythrocyte Sedimentation Rate Measurements With Westergren Method
Autorzy
Nihal Boğdaycioğlu, Fatma Meric Yilmaz, Sevilay Sezer, Esra Oğuz Data publikacji 17 Sierpień 2014
ICSH review of the measurement of the erythocyte sedimentation rate
Autorzy
J. M. JOU, S. M. LEWIS, C. BRIGGS, S.-H. LEE, B. DE LA SALLE, S. McFADDEN, FOR THE INTERNATIONAL COUNCIL FOR STANDARDIZATION IN HAEMATOLOGY (ICSH) Data publikacji 25 Luty 2011
Evaluation of Ves-Matic Cube 200 – an automated system for the measurement of the erythrocyte sedimentation rate
Autorzy
E. PEROVIC, L. BAKOVIC, A. VALCIC Data publikacji 19 Styczeń 2009
Three-way comparison of methods for the measurement of the erythrocyte sedimentation rate
Autorzy
Johnny Ndoni Mahlangu, Melony Davids Data publikacji 19 Wrzesień 2008 On the temporal development of erythrocyte sedimentation rate using sealed vacuum tubes Autorzy Anders Kallner Data publikacji Lipiec 1991
